1 Johannes 2

1 Johannes 2 moedig gelowiges aan om nie te sondig nie, maar leer dat Jesus ons voorspraak en versoening is. Dit beklemtoon gehoorsaamheid aan God se gebooie, liefde vir mekaar, die vermyding van wêreldse begeertes, en waaksaamheid teen valse leraars.

1. KONTEKSTUELE AGTERGROND

Voorafgaande perikoop:

1 Johannes 1 beklemtoon die belangrikheid van gemeenskap met God deur Jesus Christus en die noodsaaklikheid om in die lig te wandel. Dit beklemtoon die realiteit van sonde, die noodsaak van belydenis, en die reinigende krag van Christus se bloed. 1 Johannes 2 bou hierop voort deur praktiese implikasies van gehoorsaamheid en liefde vir medegelowiges te bespreek.

Inleiding tot volgende perikoop:

Die laaste dele van 1 Johannes 2 (v. 18-29) dien as ‘n brug na hoofstuk 3, waar die tema van kinders van God en geregtigheid verder uitgebrei word. Dit waarsku teen dwaalleraars en moedig volharding in Christus aan, wat dan oorgaan in die bespreking van hoe ware kinders van God leef.

Uniekheid:

1 Johannes 2 speel ‘n kritiese rol deur die etiese en teologiese implikasies van ‘n regte verhouding met God uit te werk. Dit beklemtoon die interaksie tussen liefde, gehoorsaamheid, en kennis van Christus, en bring ‘n sterk waarskuwing teen wêreldgesindheid en dwaalleer.

Konteks:

Die breër konteks van 1 Johannes dui daarop dat die gemeenskap waarmee Johannes kommunikeer, worstel met interne verdeeldheid en vals lering, moontlik van ‘n vroeë gnostiese aard. Hierdie brief dien as ‘n pastorale en teologiese riglyn om gelowiges te verseker van hul geloof, gehoorsaamheid aan Christus, en die noodsaak van broederliefde.

2. STRUKTURELE OPBOU

1 Johannes 2 kan in vyf hoofonderafdelings verdeel word, elk met spesifieke temas en teologiese implikasies:

Christus as ons Voorspraak en die oproep tot gehoorsaamheid (verse 1-6)
Die nuwe en ou gebod van liefde (verse 7-14)
Waarskuwing teen wêreldgesindheid (verse 15-17)
Teenstand teen dwaalleraars en die blydskap in Christus (verse 18-27)
Oproep tot geregtigheid en vertroue by Christus se wederkoms (verse 28-29)

Hier volg ‘n vers-vir-vers eksegetiese uiteensetting:

1. Christus as ons Voorspraak en die oproep tot gehoorsaamheid (1 Joh. 2:1-6)

Vers 1: Johannes skryf as ‘n vaderlike figuur, moedig gelowiges aan om nie te sondig nie, maar beklemtoon dat Jesus as ons παράκλητος (paraklētos, “Voorspraak” of “Trooster”) vir ons by die Vader pleit.

Vers 2: Jesus is die ἱλασμός (hilasmos, “versoeningsoffer”), wat nie net vir ons sonde nie, maar vir die hele wêreld se sonde betaal het. Dit beklemtoon sy universele versoening.

Vers 3-5: Ware kennis van God word gekoppel aan gehoorsaamheid aan sy gebooie. ‘n Kontrastering tussen ἀλήθεια (alētheia, “waarheid”) en leuens beklemtoon dat liefde en gehoorsaamheid onafskeidbaar is.

Vers 6: Die oproep om “in Hom te wandel” beteken ‘n lewe van voortdurende navolging van Christus se voorbeeld.

2. Die nuwe en ou gebod van liefde (1 Joh. 2:7-14)

Vers 7: Johannes noem die gebod van liefde as ‘n “ou gebod” omdat dit van die begin af aan die gelowiges bekend was.

Vers 8: Tog is dit ook “nuut” omdat dit in Christus vervul is. Die beeld van lig en duisternis herinner aan Johannes se Evangelie (Joh. 1:5).

Vers 9-11: Liefde vir medegelowiges is die toets vir ware geloof. Haat teenoor ‘n broer plaas iemand in duisternis en misleiding.

Vers 12-14: Hierdie gedeelte spreek drie groepe aan: kinders (nuut in die geloof), vaders (geestelik volwasse), en jongmense (wat sterk staan in die stryd teen die bose).

3. Waarskuwing teen wêreldgesindheid (1 Joh. 2:15-17)

Vers 15: ‘n Direkte waarskuwing teen liefde vir die wêreld (κόσμος – kosmos, hier as sondige stelsel).

Vers 16: Drie primêre versoekings word genoem: die begeerte van die vlees, die begeerte van die oë, en die trots van die lewe, wat herinner aan Eva se versoeking in Genesis 3:6.

Vers 17: Die wêreld en sy begeertes is verganklik, maar wie God se wil doen, leef vir ewig.

4. Teenstand teen dwaalleraars en die blydskap in Christus (1 Joh. 2:18-27)

Vers 18: Johannes noem dit “die laaste uur” en waarsku teen Antichriste, oftewel valse leraars wat Christus se ware identiteit ontken.

Vers 19: Hierdie dwaalleraars het die geloofsgemeenskap verlaat, wat bewys dat hulle nooit ware gelowiges was nie.

Vers 20-21: Gelowiges het die χρίσμα (chrisma, “salwing”) van die Heilige Gees, wat hulle lei in die waarheid.

Vers 22-23: Die kern van die dwaalleer is ‘n ontkenning van Jesus as die Christus.

Vers 24-25: Blydskap in die waarheid is ‘n kenmerk van ware geloof, en dit lei tot ewige lewe.

Vers 26-27: Johannes herhaal dat die salwing (‘n metafoor vir die Gees) die gelowiges lei in ware lering.

5. Oproep tot geregtigheid en vertroue by Christus se wederkoms (1 Joh. 2:28-29)

Vers 28: Johannes moedig gelowiges aan om in Christus te bly sodat hulle met vrymoedigheid sy wederkoms kan verwag.

Vers 29: Geregtigheid is ‘n teken van ware geloof – wie geregtigheid doen, is uit God gebore.

Hierdie struktuur toon hoe 1 Johannes 2 ‘n geïntegreerde oproep is tot gehoorsaamheid, liefde, afskeiding van wêreldse dinge, weerstand teen dwaalleer, en gereedheid vir Christus se wederkoms.

3. TAALKUNDIGE ANALISE

1. Verskynsels

In 1 Johannes 2 kom verskeie belangrike taalkundige verskynsels voor:

Hapax Legomena: Die term ἱλασμός (hilasmos, “versoeningsoffer”) in vers 2 kom slegs twee keer in die NT voor (ook in 1 Joh. 4:10), wat sy unieke betekenis in Johannes se teologie beklemtoon.
Chiasme: ‘n Chiasmiese struktuur verskyn in 1 Joh. 2:12-14, waar drie groepe (kinders, vaders, jongmense) herhaal word met variasie.
Die werkwoord μένω (menō, “bly”) word herhaaldelik in die teenwoordige tyd gebruik (v. 6, 10, 14, 17, 24, 27, 28) om ‘n voortdurende aksie van blywende geloof en verhouding met Christus te beklemtoon.
Gebruik van kosmos (κόσμος): In vers 15-17 gebruik Johannes die woord κόσμος nie in ‘n neutrale sin as “wêreld” nie, maar as ‘n sondige sisteem wat teen God is.
Antitese: In 1 Joh. 2:9-11 word duisternis en lig gekontrasteer as ‘n manier om ware en vals dissipelskap te onderskei.

2. Sleutelwoorde

Παράκλητος (paraklētos, “Voorspraak”) – 1 Joh. 2:1
ἱλασμός (hilasmos, “versoeningsoffer”) – 1 Joh. 2:2
Γινώσκω (ginōskō, “ken”) – 1 Joh. 2:3-4
Τήρεω (tēreō, “onderhou” of “bewaar”) – 1 Joh. 2:3-5
Αλήθεια (alētheia, “waarheid”) – 1 Joh. 2:4, 21
Μένω (menō, “bly” of “verduur”) – 1 Joh. 2:6, 10, 14, 17, 24, 27, 28
Σκοτία (skotia, “duisternis”) – 1 Joh. 2:9, 11
Κόσμος (kosmos, “wêreld”) – 1 Joh. 2:15-17
Χρίσμα (chrisma, “salwing”) – 1 Joh. 2:20, 27
Αντίχριστος (antichristos, “Antichris”) – 1 Joh. 2:18, 22

3. Waardetoevoeging

Hierdie sleutelwoorde help om die teologiese boodskap van 1 Johannes 2 te verdiep:

Παράκλητος en ἱλασμός beklemtoon Christus se rol as voorspraak en versoeningsoffer, wat verlossing sentraal plaas.
Γινώσκω en τήρεω toon dat kennis van God nie bloot intellektueel is nie, maar sigbaar in gehoorsaamheid.
Αλήθεια en μένω dui aan dat waarheid nie net ‘n dogmatiese konsep is nie, maar ‘n lewende realiteit in ‘n volgehoue verhouding met Christus.
Σκοτία en κόσμος dui op die teenstrydigheid tussen die goddelike en die sondige wêreld.
Χρίσμα wys dat gelowiges deur die Heilige Gees geleer word, wat ‘n dimensie van persoonlike leiding en geestelike onderskeiding toevoeg.
Αντίχριστος onderstreep die gevaar van valse leraars en hoe hulle Christus se identiteit ontken.

4. LITERÊRE WAARNEMING

Gattung

1 Johannes 2 val onder die parakletiese briefstyl, wat ‘n vorm van vermaning en bemoediging is. Dit bevat ‘n didaktiese element met ‘n familiêre ondertoon (bv. “liewe kinders”). Die teks kombineer morele aanmoediging met teologiese verduideliking oor sonde, liefde en waarheid.

God se Naam

In 1 Johannes 2 word God hoofsaaklik as ὁ πατήρ (ho patēr, “die Vader”) verwys (bv. 2:1, 2:13-16, 2:22-24). Hierdie benaming beklemtoon die verhouding tussen God en gelowiges as Sy kinders en staan in kontras met die wêreld en die Antichris.

Taalverskynsels

Parallelisme: 1 Joh. 2:9-11 stel lig en duisternis teenoor mekaar as ‘n morele en teologiese kontras.
Chiasme: 1 Joh. 2:12-14 gebruik ‘n chiasmiese struktuur rondom die drie groepe (kinders, vaders, jongmense).
Herhaling: Die woord μένω (menō, “bly”) kom ses keer voor en beklemtoon volharding in Christus.
Antitese: Liefde vir die wêreld vs. liefde vir God (1 Joh. 2:15-17).
Ironie: Diegene wat beweer dat hulle God ken, maar nie Sy gebooie onderhou nie, word as leuenaars beskryf (2:4).

Literêre Tegnieke

Johannes gebruik herhalende sleutelterme (bv. waarheid, liefde, blydskap) en dualistiese teenstellings (lig vs. duisternis, wêreld vs. Vader). Sy direkte aanspreekvorme (“my kinders”) versterk ‘n persoonlike en gesagvolle ondertoon. Die gebruik van klimaks-strukture (2:12-14) skep ‘n ritmiese patroon in die teks.

Semantiek

Die teenwoordige tyd van μένω (menō) dui op ‘n aanhoudende en volgehoue aksie, wat wys dat geloof nie ‘n eenmalige gebeurtenis is nie, maar ‘n voortdurende proses.
Die kontras tussen “ken” en “nie ken” in 2:3-4 onderstreep die praktiese dimensie van kennis as ‘n eksistensiële realiteit eerder as ‘n blote intellektuele begrip.

Klem

Die belangrikste beklemtonings in hierdie perikoop is:

Gehoorsaamheid as bewys van ware kennis van God (2:3-6).
Die gevaar van liefde vir die wêreld (2:15-17).
Die realiteit van die Antichris en valse leringe (2:18-27).

Herhaling

Die gebruik van “ken” (γινώσκω, ginōskō) in 2:3-4 en 2:13-14 beklemtoon ‘n persoonlike, ervaringsgebaseerde verhouding met God.
Die term “bly” (μένω, menō) word verskeie kere herhaal, wat die belangrikheid van volharding in geloof aandui.
Die verskyning van “liefde” (ἀγάπη, agapē) in vers 5, 10 en 15 beklemtoon die sentrale boodskap van liefde as identiteitsmerker van ‘n Christen.

5. EKSEGETIESE INLIGTING

Sitz im Leben

Die perikoop spreek ‘n gemeente aan wat waarskynlik deur valse leringe bedreig is, moontlik ‘n vroeë vorm van Gnostisisme. Die teks moedig gelowiges aan om in die waarheid te volhard, liefde vir die wêreld te vermy en op die wederkoms van Christus voorbereid te wees.

Sosiale Agtergrond

Die vroeë Christelike gemeenskap het waarskynlik in ‘n Hellenisties-Joodse milieu in Klein-Asië gefunksioneer, moontlik in Efese. Hulle het ekonomiese marginalisering en sosiale druk ervaar as gevolg van hulle afsondering van die heidense kultuur en die sinagoge.

Kultuur-historiese Kritiek

1 Johannes 2:18 se verwysing na die Antichris weerspieël ‘n sterk eskatologiese bewustheid wat waarskynlik met Joodse apokaliptiese denke verband hou. Verder reflekteer 2:15-17 ‘n anti-wêreldse houding wat ‘n reaksie kan wees op die materialisme en morele losbandigheid van die Romeinse Ryk.

Tekskritiek

In 1 Johannes 2:23 is daar ‘n variasie in manuskripte: sommige vroeë manuskripte laat “Wie die Seun bely, het ook die Vader” weg. Dit dui op ‘n moontlike latere redaksionele toevoeging om ‘n Christologiese punt te versterk.

Retoriese Kritiek

Die teks gebruik herhalingspatrone en kontrasterende temas (lig vs. duisternis, wêreld vs. Vader, waarheid vs. leuen) om ‘n duidelike morele en teologiese argument op te bou (bv. 2:9-11 en 2:15-17).

Narratiewe Kritiek

Die teks skep ‘n spanning tussen die huidige toestand van die gemeente en die toekomstige verwagting van Christus se wederkoms (2:28). Die lesers word geposisioneer as kinders van God, wat in ‘n voortdurende stryd met die wêreld en die Antichris verkeer.

Redaksie Kritiek

Daar is ‘n duidelike redaksionele patroon in die struktuur van die brief, waar 1 Johannes 2 die vroeëre uitsprake oor sonde en reinheid (1:5-10) uitbrei en dan inleiding gee tot die bespreking oor kinderskap en liefde in 3:1-10.

8. Vormkritiek

Die teks bevat didaktiese en parakletiese elemente, asook ‘n beklemtoning van etiese en teologiese lering. Die strukturele patrone (bv. 2:12-14 se groepe van gelowiges) dui op ‘n vorm van liturgiese of kategismusagtige onderrig.

9. Quellenkritik

Daar is moontlike afhanklikheid van die Evangelie van Johannes, veral in die konsepte van lig, waarheid en liefde (vgl. 1 Joh. 2:9-11 met Joh. 8:12). Sommige geleerdes meen dat die brief ‘n latere interpretasie of uitbreiding van Johannese Christologie is.

10. Argeologiese Ontdekkings

Argeologiese bewyse uit Efese dui op ‘n sterk imperiale kultus wat keiserlike aanbidding bevorder het. Dit werp lig op die verwysing na die wêreld se begeerlikheid (2:15-17) asook die konflik met die Antichris (2:18-22), moontlik ‘n verwysing na valse profete wat die goddelikheid van Christus ontken het.

6. VRAE WAT DIE TEKS WEK

Vraag 1: Wat is die rede waarom die teks sulke sterk familieterme bevat?

Die familieterme in 1 Johannes 2 weerspieël die intieme verhouding tussen God en gelowiges. In ‘n samelewing waar afkoms en familie-identiteit kernaspekte van menswees was, beklemtoon hierdie terme dat gelowiges ‘n nuwe geestelike familie vorm. Dit versterk ook die idee van geestelike groei – van kinders na jong manne na vaders (2:12-14).

Vraag 2: Waarom word Jesus in vers 1 die Parakleet genoem? Is dit nie eintlik die naam vir die Heilige Gees nie?

Die woord Παράκλητος (Parakleet) beteken “advokaat” of “trooster”. Hoewel die Heilige Gees in Johannes 14:16-17 ook ‘n Parakleet genoem word, funksioneer Jesus hier as ‘n voorspraak by die Vader – ‘n juridiese beeld van iemand wat intree vir gelowiges wanneer hulle sondig.

Vraag 3: Wat beteken vers 4? Bedoel dit dat ‘n Christen wat vandag nog sonde doen, eintlik nie gered is nie?

Nee, vers 4 moet binne die konteks van 1 Johannes verstaan word. Johannes sê nie dat gelowiges nooit sondig nie (vgl. 1 Joh. 1:8-10), maar dat iemand wat aanhou in sonde sonder bekering, nie werklik God ken nie. Dit verwys na voortdurende ongehoorsaamheid as ‘n teken van ‘n valse geloof.

Vraag 4: Vers 20 sê dat die gelowiges deur die Heilige “gesalf” is. Waar, wanneer en hoe het hierdie salwing plaasgevind?

Die woord χρῖσμα (salwing) verwys waarskynlik na die Heilige Gees (vgl. Joh. 16:13). Dit dui op die geestelike insig en onderskeidingsvermoë wat gelowiges by hulle bekering ontvang het. Die Gees bemagtig hulle om vals lering te herken en in die waarheid te bly.

Vraag 5: Wat beteken vers 27? Bedoel dit dat Christene geen lering hoef te ontvang nie, omdat die Heilige Gees aan hulle die openbaring sal gee?

Hierdie vers sê nie dat eksterne lering onnodig is nie, want Johannes self onderrig die gemeente! Dit beteken eerder dat ware gelowiges deur die Gees geleer word en dus nie afhanklik is van valse leraars nie. Dit sluit aan by die idee van die Gees as ‘n interne gids (vgl. Joh. 14:26).

Vraag 6: Vers 23 sê dat wie die Seun ontken, nie deel het aan die Vader nie. Wat is die implikasie van hierdie vers met betrekking op verlossing van mense uit ander godsdienste wat nie Jesus erken nie?

Hierdie vers beklemtoon dat verlossing deur Jesus Christus eksklusief is. Volgens Johannes is daar geen toegang tot God sonder die Seun nie (vgl. Joh. 14:6). Dit beteken dat geloof in Jesus nie net ‘n opsionele pad is nie, maar die enige manier waarop iemand in ‘n verhouding met die Vader kan staan.

7. INTERTEKSTUALITEIT

Aanhalings

1 Johannes 2 bevat geen direkte aanhalings uit die Ou Testament nie, maar dit verwys dikwels na temas en konsepte wat in die res van die Skrif voorkom.

Sinspelings

Daar is verskeie indirekte verwysings na Ou Testamentiese en Johannese temas:

1 Joh. 2:7 – “Ek skryf aan julle nie ‘n nuwe gebod nie, maar ‘n ou gebod…” sinspeel op Levitikus 19:18 (“Jy moet jou naaste liefhê soos jouself”) en word verder ontwikkel in Johannes 13:34.
1 Joh. 2:15-17 – Die oproep om nie die wêreld lief te hê nie, weerspieël waarskynlik Deuteronomium 6:5 en Jesus se lering in Matteus 6:24 oor die onverenigbaarheid van wêreldse en goddelike lojaliteit.
1 Joh. 2:18 – Die verwysing na die antichris bou voort op Daniëliese apokaliptiek (bv. Daniël 7-8) en Jesus se eie waarskuwings oor valse profete in Matteus 24:24.

Aangehaal elders

Daar is geen eksplisiete aanhalings van 1 Johannes 2 in ander Bybelboeke nie, maar die teologiese temas daarvan beïnvloed sterk latere Christelike geskrifte, insluitend vroeë kerkvaders se interpretasies van Christus en die Antichris.

Sinspeling elders

1 Joh. 2:1-2 oor Jesus as die versoening vir ons sondes, vind ‘n sterk ooreenkoms met Romeine 3:25 en Hebreërs 2:17, waar Jesus as die hilastērion (versoeningsoffer) beskryf word.
1 Joh. 2:19 oor diegene wat die gemeente verlaat het, het ‘n soortgelyke sentiment as Judas 1:19, wat praat van mense wat skeuring veroorsaak.
1 Joh. 2:20, 27 oor die salwing van gelowiges, kan verbind word met Jeremia 31:34, waar God se nuwe verbond mense direk onderrig.

Skrif verklaar Skrif

Hierdie perikoop help om Jesus se lering oor liefde en gehoorsaamheid in Johannes 13-15 beter te verstaan. Dit toon dat liefde vir God sigbaar word deur gehoorsaamheid aan sy gebooie en ‘n afstand van wêreldse begeertes.

8. TEOLOGIESE TEMAS

Oor God

1 Johannes 2 leer dat God heilig en regverdig is (2:1), maar ook dat Hy liefdevol en genadig is deur Christus as ‘n versoeningsoffer te gee (2:2). Sy waarheid en lig word gekontrasteer met die duisternis van sonde (2:4-5).

Oor die mens

Die perikoop beskryf die mens as sondig, maar ook as iemand wat deur Christus se bemiddeling vergewe kan word (2:1-2). Gelowiges behoort in gehoorsaamheid aan God te lewe (2:3-6) en moet nie die wêreld en sy begeertes navolg nie (2:15-17).

Teologiese temas

Versoening deur Christus (2:1-2) – Jesus is die hilasmos (versoeningsoffer) vir ons sondes.
Gehoorsaamheid as bewys van ware geloof (2:3-6) – Wie God ken, gehoorsaam Hom.
Liefde teenoor mede-gelowiges (2:7-11) – Broederliefde is ‘n bewys van wandel in die lig.
Afhanklikheid van die Heilige Gees (2:20, 27) – Die salwing leer ons die waarheid.
Waarskuwing teen die wêreld en die Antichris (2:15-18) – Die wêreld is verganklik, maar God se wil is ewig.

Evangelieboodskap

Hierdie perikoop plaas Christus se versoeningsoffer sentraal (2:2) en beklemtoon dat redding deur Hom alleen kom. Ware geloof manifesteer in gehoorsaamheid, liefde en afwysing van die wêreld (2:3-17). Dit dra ‘n sterk pastorale oproep tot blywende getrouheid aan Christus.

9. HERMENEUTIESE PERSPEKTIEF

Kontekstualisering

Hierdie perikoop kan relevant gemaak word deur dit te kontrasteer met moderne wêreldse invloede, materialisme, relativisme en afvalligheid. Dit beklemtoon ware geloof, gehoorsaamheid aan God, liefde vir ander, en die afwysing van die wêreld se verleidinge.

Relevantheid vir ‘n moderne gehoor

1 Johannes 2 waarsku teen kompromie met die wêreld en roep Christene op tot liefde vir God en gehoorsaamheid aan sy Woord. Dit kan gepreek word as ‘n oproep tot standvastigheid in geloof, veral te midde van ‘n kultuur wat goddelose waardes bevorder.

Tydlose beginsels vir ‘n Christen se verhouding met God

Gehoorsaamheid bewys ware geloof (2:3-5).
Broederliefde is ‘n teken van wandel in die lig (2:10).
Die wêreld is tydelik; God se wil is ewig (2:17).
Die salwing van die Heilige Gees leer ons waarheid (2:27).
Christene moet in Christus bly om nie mislei te word nie (2:28).

10. CHRISTOLOGIESE PERSPEKTIEF

Hoe ‘n Christen hierdie perikoop in die lig van Jesus Christus verstaan

1 Johannes 2 beklemtoon Jesus as ons Voorspraak (Παράκλητος) en Versoening (ἱλασμός) vir sonde (2:1-2). Dit wys dat ware kennis van God sigbaar word in gehoorsaamheid aan Christus en liefde vir ander. Jesus se opdrag om in Hom te bly, vorm die kern van ‘n Christelike lewe (2:6, 24-28).