62.) 1 Johannes

1 Johannes 4

March 30, 2025 / 0 Comments

1 Johannes 4 bevat een van die mees eksplisiete en teologies belangrike uitsprake oor God se wese: “God is liefde” (4:8, 4:16). Dit is ‘n sleutelgedeelte oor die verhouding tussen liefde, geloof en die “toets van geeste”, wat ‘n sentrale teologiese boodskap in die brief uitmaak.

1. KONTEKSTUELE AGTERGROND

Voorafgaande perikoop:
1 Johannes 3 eindig met ‘n fokus op liefde en gehoorsaamheid as kenmerke van ware kinders van God. Dit berei die weg voor vir 1 Johannes 4, wat spesifiek waarsku teen misleiding deur valse profete en beklemtoon hoe liefde en geloof in Jesus as die vleesgeworde Christus die toets van ware geloof is.

Inleiding tot volgende perikoop:
Die argument in 1 Johannes 4 oor die “toets van geeste” en die opdrag tot liefde lei direk na 1 Johannes 5, wat geloof as die oorwinning oor die wêreld beklemtoon. Die oproep tot liefde in hoofstuk 4 skep ‘n basis vir die verduideliking van geloof se oorwinningskrag en die sekerheid van ewige lewe in hoofstuk 5.

Konteks:

Die breër konteks van 1 Johannes is ‘n reaksie op vroeë gnostiese en doketiese leringe wat Jesus se vleeswording ontken het. Dit help ons verstaan waarom Johannes klem lê op die erkenning van Jesus as die vleesgeworde Seun van God en die verband tussen liefde en ware geloof.

2. STRUKTURELE OPBOU

1 Johannes 4 kan in vier hoofafdelings verdeel word, elk met ‘n spesifieke teologiese fokus. Hieronder volg die struktuur met vers-vir-vers eksegetiese opmerkings.

1. Toets die geeste (4:1-6)

Struktuur en eksegese:

  • 4:1 – Johannes waarsku dat nie alle geeste van God is nie en dat gelowiges hulle moet toets. Die imperatief δοκιμάζετε (dokimázete, “toets”) dui op ‘n voortdurende ondersoekende houding teenoor geestelike leringe.
  • 4:2-3 – Die toets is Christologies: Ware geeste bely dat Jesus in die vlees gekom het (ἐν σαρκὶ ἐληλυθότα, en sarki elēluthóta). Dit is ‘n direkte teenstelling met doketisme, wat Christus se vleeswording ontken het.
  • 4:4 – Gelowiges het oorwin omdat die Gees van God groter is as die gees van die wêreld. Die uitdrukking μείζων ἐστὶν (meízōn estin, “groter is”) beklemtoon God se oppermag oor valse geeste.
  • 4:5-6 – Die wêreld luister na valse profete, maar diegene wat van God is, herken die waarheid. Die onderskeid tussen waarheid en dwaling is gegrond in gehoorsaamheid aan apostoliese lering.

2. God se liefde en ons liefde (4:7-12)

Struktuur en eksegese:

  • 4:7-8 – Liefde kom van God, en diegene wat liefhet, is uit God gebore (ἐκ τοῦ θεοῦ γεγέννηται, ek tou theou gegennētai). Die beroemde uitdrukking ὁ θεὸς ἀγάπη ἐστίν (ho theós agápē estin, “God is liefde”) som God se wese op.
  • 4:9-10 – God se liefde is sigbaar in die stuur van sy Seun as ἱλασμός (hilasmós, “versoeningsoffer”). Dit dui op ‘n daadwerklike, selfopofferende liefde.
  • 4:11-12 – Aangesien God ons só liefgehad het, moet ons mekaar liefhê. Vers 12 herinner aan Eksodus 33:20 (niemand het God gesien nie), maar in liefde word God se teenwoordigheid ervaar.

3. Die woon van God in ons deur sy Gees (4:13-21)

Struktuur en eksegese:

  • 4:13 – Die teenwoordigheid van die Gees bevestig dat ons in God woon (ἐν αὐτῷ μένομεν, en autō ménomen). Dit koppel aan 3:24.
  • 4:14-15 – Die apostoliese getuienis van Christus as Verlosser is ‘n noodsaaklike geloofsbelydenis. ὁμολογήσῃ (homologēsēi, “bely”) dui op ‘n openbare erkenning van Christus.
  • 4:16 – Diegene wat in liefde bly, bly in God. Dit herhaal die kernidee van ἀγάπη as bewys van ware geloof.
  • 4:17-18 – Liefde bring vrymoedigheid op die oordeelsdag, want φόβος οὐκ ἔστιν ἐν τῇ ἀγάπῃ (phóbos ouk estin en tē agápē, “vrees bestaan nie in liefde nie”). Die Griekse τελεία ἀγάπη (teleía agápē, “volmaakte liefde”) dui op ‘n volwasse geloofsverhouding.
  • 4:19-21 – Ons liefde is ‘n reaksie op God se liefde. Diegene wat sê hulle het God lief, maar hulle broers haat, is leuenaars. Die Griekse ψεῦστης (pseústēs, “leuenaar”) is sterk en dui op ‘n ernstige selfmisleiding.

4. Geloof en oorwinning oor die wêreld (5:1-5) – Vooruitwysing

Struktuur en eksegese:

  • 5:1 – Diegene wat glo dat Jesus die Christus is, is uit God gebore (ἐκ τοῦ θεοῦ γεγέννηται). Dit bou voort op 4:7.
  • 5:2-3 – Liefde vir God en sy gebooie is die bewys van ware geloof.
  • 5:4-5 – Oorwinning oor die wêreld kom deur geloof. Die uitdrukking ἡ νικῶσα τὸν κόσμον (hē nikōsa ton kósmon, “die oorwinning wat die wêreld oorwin”) herinner aan Jesus se woorde in Johannes 16:33.

3. TAALKUNDIGE ANALISE

1. Verskynsels

In 1 Johannes 4 kom verskeie belangrike taalkundige verskynsels voor:

  • Repetisie en parallelisme: Die woord ἀγάπη (agápē, “liefde”) kom 27 keer in verskillende vorme in hierdie hoofstuk voor (bv. 4:7-21), wat die sentrale tema beklemtoon.
  • Gnostiese teenstellinge: Die teenstelling tussen ἀλήθεια (alētheia, “waarheid”) en πλάνη (planē, “dwaling”) in 4:6 weerspieël die brief se bekamping van valse leringe.
  • Christologiese bewyse: Die frase ἐν σαρκὶ ἐληλυθότα (en sarki elēluthóta, “in die vlees gekom”) in 4:2 dui op ‘n historiese gebeure – Jesus se vleeswording. Dit weerlê doketiese sienings.
  • Sterk imperatiewe: Die bevel δοκιμάζετε (dokimázete, “toets”) in 4:1 beklemtoon ‘n aktiewe geestelike onderskeidingsvermoë.
  • Chiastiese struktuur: 4:7-12 het ‘n chiastiese patroon waar die sentrale fokus op God se liefde lê, omraam deur oproepe tot broederliefde.

2. Sleutelwoorde

  1. ἀγάπη (agápē, “liefde”) – Kom 27 keer in hierdie hoofstuk voor (bv. 4:7-21).
  2. δοκιμάζετε (dokimázete, “toets”) – 4:1, dui op kritiese onderskeiding van geeste.
  3. πνεῦμα (pneuma, “gees”) – 4:1-3, verwys beide na die Heilige Gees en valse geeste.
  4. ὁμολογέω (homologeō, “bely”) – 4:2-3, dui op ‘n verbale erkenning van Christus se vleeswording.
  5. πλάνη (planē, “dwaling”) – 4:6, verwys na misleiding deur valse leringe.
  6. ἱλασμός (hilasmós, “versoening”) – 4:10, verwys na Christus se soenoffer.
  7. μένω (menō, “bly, woon”) – 4:12-16, beskryf ‘n blywende verbintenis tot God.
  8. τελεία (teleia, “volmaak”) – 4:18, verwys na volmaakte liefde wat vrees verdryf.
  9. φόβος (phobos, “vrees”) – 4:18, dui op ‘n ontsag of angs wat deur liefde oorkom word.
  10. νικάω (nikaō, “oorwin”) – 4:4, verwys na gelowiges se oorwinning oor die wêreld.

3. Waardetoevoeging

Hierdie sleutelwoorde help om die teologiese diepte van 1 Johannes 4 beter te verstaan. ἀγάπη beklemtoon dat liefde nie net ‘n emosie is nie, maar ‘n goddelike eienskap en opdrag. δοκιμάζετε en πνεῦμα wys op die belangrikheid van onderskeiding in ‘n wêreld vol valse leringe. ὁμολογέω en ἱλασμός beklemtoon die kern van die Christelike geloof: Jesus se vleeswording en versoening. μένω dui op ‘n intieme, blywende verhouding met God, terwyl τελεία en φόβος wys hoe liefde ‘n transformasie bring wat vrees oorkom. Ten slotte herinner νικάω ons dat ware geloof ‘n oorwinnende krag in die lewe van ‘n gelowige is.

4. LITERÊRE WAARNEMING

Gattung

1 Johannes 4 behoort tot die genre van ‘n vermanende brief met ‘n pastorale en polemiese inslag. Dit kombineer lering met oproepe tot praktiese liefde en geestelike onderskeiding. Die brief toon invloede van Johannese mistiek, met ‘n hoë Christologie en ‘n duidelike teenstelling tussen lig en duisternis, waarheid en dwaling.

God se Naam

In hierdie perikoop word God hoofsaaklik ὁ Θεός (ho Theos, “God”) genoem. Die belangrikste beskrywings is:

  • ὁ Θεὸς ἀγάπη ἐστίν (ho Theos agápē estin, “God is liefde”) – 4:8, 4:16
  • ὁ Θεὸς ἀπέσταλκεν τὸν Υἱὸν αὐτοῦ (ho Theos apéstalken ton Huión autoú, “God het sy Seun gestuur”) – 4:9
  • ὁ Θεὸς μένει ἐν ἡμῖν (ho Theos ménei en hēmin, “God bly in ons”) – 4:12

Hierdie frases definieer God se wese en verhouding met die gelowiges.

Taalverskynsels

1 Johannes 4 bevat verskeie opvallende taalverskynsels:

  • Parallelismes: In 4:7-8 is daar ‘n parallelisme tussen die liefhebber van ander en die kenner van God.
  • Chiastiese struktuur: 4:7-12 volg ‘n chiasme met die kernboodskap: God se liefde as die grondslag van Christelike liefde.
  • Herhaling: Die woorde ἀγάπη (liefde) en μένω (bly) word herhaaldelik gebruik om die voortdurende aard van God se liefde te beklemtoon.
  • Antitese: Die kontraste tussen waarheid en dwaling (4:6), vrees en liefde (4:18), wys op Johannese dualisme.

Literêre Tegnieke

Johannes gebruik retoriese vermaning, waar hy gelowiges direk aanspreek met “ἀγαπητοί” (agapētoí, “geliefdes”) om ‘n sterk emosionele appèl te maak (bv. 4:7, 4:11). Hy gebruik ook diatribe, waar hy denkbeeldige opponente aanspreek oor dwalende leringe.

Semantiek, Sintaksis en Stilisistiek

1 Johannes 4 bevat ‘n hoë frekwensie van verbale vorme in die perfekte tyd (bv. ἀπέσταλκεν, “het gestuur”, 4:9), wat die voltooide en voortdurende impak van God se dade beklemtoon. Daar is ook ‘n eenvoudige sintaksis met kort sinne wat kernwaarhede duidelik oordra.

Klem

Die perikoop beklemtoon:

  • Liefde as ‘n definisie van God se karakter (4:8, 4:16).
  • Die noodsaaklikheid van liefde as ‘n bewys van geloof (4:20-21).
  • Jesus se vleeswording as ‘n toets vir ware geloof (4:2-3).

Herhaling

Die mees prominente herhaling is van ἀγάπη (agápē, “liefde”) en μένω (menō, “bly”). Hierdie terme versterk die boodskap dat ware geloof gesien word in volgehoue liefde en ‘n blywende verhouding met God.

5. EKSEGETIESE INLIGTING

Sitz im Leben

Die Sitz im Leben van 1 Johannes 4 is waarskynlik ‘n gemeenskap in konflik met valse leraars wat die vleeswording van Christus ontken het (4:2-3). Dit was ‘n tyd van interne spanning in die vroeë Christelike gemeenskap, waar die gesag van die apostels teenoor alternatiewe leringe bevestig moes word.

Sosiale Agtergrond

Die vroeë Christene het onder Joodse en Romeinse druk geleef, met verdeeldheid oor Jesus se ware identiteit. Ekonomies was hulle dikwels marginaliseer en het in ‘n samelewing geleef waar lojaliteit aan die keiserlike kultus vereis is, iets wat in stryd was met hulle geloof in Jesus as Seun van God (4:15).

Kultuur-Historiese Kritiek

Hierdie perikoop wys sterk spore van Johannese dualisme, waar die wêreld in lig en duisternis verdeel word (4:4-6). Dit toon ‘n invloed van Hellenistiese denke, maar ook ‘n polemiek teen proto-Gnostiese leringe wat Jesus se vleeswording ontken (4:2-3). Die konsep van bly in God (μένειν ἐν τῷ Θεῷ) in 4:16 herinner aan die filosofiese ideaal van ‘n onwankelbare innerlike verbintenis.

Tekskritiek

Een van die belangrikste tekskritiese vrae is die verskil in manuskripgetuienis oor 4:3: sommige manuskripte het “Ἰησοῦν Χριστὸν ἐν σαρκὶ ἐληλυθότα” (Jesus Christus in die vlees gekom), terwyl ander slegs “τὸν Ἰησοῦν” (Jesus) het. Dit dui moontlik op ‘n latere redaksionele toevoeging om ‘n spesifieke Christologiese punt te beklemtoon.

Retoriese Kritiek

Retories beskou, maak Johannes gebruik van herhaling, kontraste en parallelismes om sy gehoor te oortuig. Die dualisme tussen waarheid en dwaling (4:6) en liefde en vrees (4:18) toon ‘n tipiese Johannese argumentasiestruktuur wat deur vergelykings en absolute stellings versterk word.

Narratiewe Kritiek

Vanuit ‘n narratiewe perspektief word 1 Johannes 4 verstaan as deel van ‘n groter Johannese storielyn wat opbou na die volle manifestasie van God se liefde in Christus. Die motief van bly in God en sy liefde (4:16) speel in op Johannes se evangelie en skep ‘n kontinuïteit tussen sy geskrifte.

Redaksie Kritiek

Die redaksionele verwerking van 1 Johannes 4 wys hoe die skrywer vroeë tradisies oor liefde en Christus se identiteit herinterpreteer vir ‘n spesifieke gemeenskap in ‘n polemiese situasie. Die frase “ὁ Θεὸς ἀγάπη ἐστίν” (God is liefde, 4:8, 4:16) toon moontlik ‘n bewuste redaksionele beklemtoning van God se karakter teenoor ‘n koue en spekulatiewe Gnostiese teologie.

Vormkritiek

1 Johannes 4 toon eienskappe van didaktiese literatuur en pastorale vermaning, waar leer en opdrag hand aan hand gaan. 4:7-12 vorm ‘n uitgebreide lering op die liefdesgebod, terwyl 4:1-6 ‘n profetiese onderskeidingsteks is oor ware en valse geeste.

Quellenkritik

Die skrywer van 1 Johannes 4 gebruik waarskynlik tradisionele Johannese materiaal, moontlik gebaseer op vroeë Jesus-tradisies en ‘n interpretasie van Jesus se leringe in Johannes 13-17. Die tema van God se liefde en die noodsaak van ‘n ware geloof stem ooreen met Johannese Evangelie-passasies soos Johannes 3:16 en Johannes 15:9-17.

Argeologiese Ontdekkings

Die ontdekking van Gnostiese geskrifte soos die Nag Hammadi-tekste help ons ook om die polemiek teen valse leraars (4:1-3) beter te verstaan.

6. VRAE WAT DIE TEKS WEK

Vraag 1: Waarna verwys die “geeste” wat getoets moet word? (Vers 1-2) Insinueer Johannes dat hierdie demoniese aktiwiteit is?

Die “geeste” verwys na leringe en invloedryke figure wat beweer dat hulle deur die Gees van God gelei word. Johannes assosieer dit nie direk met demoniese besetenheid nie, maar met valse profete wat verkeerde leringe verkondig, veral dié wat Jesus se vleeswording ontken (vgl. 4:2-3).

Vraag 2: Wat is die rol van die Griekse woord “μένω” in Johannes se teologie?

“Μένω” (bly, woon, vertoef) is ‘n kernwoord in Johannes se teologie en dui op ‘n intieme, volgehoue verbintenis met God en Christus. In 1 Johannes 4:16 beteken dit dat wie in liefde bly, in God bly. Dit verbind geestelike eenheid met etiese gedrag (vgl. Johannes 15:4-10).

Vraag 3: Wat beteken vers 18 as dit sê dat daar in ware liefde geen vrees is nie?

Hierdie vers impliseer dat ‘n persoon wat volledig in God se liefde lewe, nie vrees vir veroordeling of straf het nie. Liefde en vrees is in hierdie konteks teologiese teenpole: vrees dui op onsekerheid oor God se aanvaarding, terwyl liefde ‘n sekerheid van sy genade en redding bring.

Vraag 4: Hoe moet ons verstaan wat Johannes bedoel met “die wêreld” in vers 4-5?

“Wêreld” verwys nie hier na die skepping self nie, maar na die sistemiese teenstand teen God wat deur misleiding en valse leringe manifesteer. Die “wêreld” is onder invloed van vals profete en misleidende geeste, maar Johannes verseker sy lesers dat hulle reeds hierdie invloede oorwin het deur God se krag.

Vraag 5: Wat beteken dit dat God ‘liefde’ is (4:8, 4:16)?

Johannes sê nie net dat God liefde het of toon nie, maar dat Hy in sy essensie liefde ís. Dit beteken dat alles wat Hy doen, insluitend sy oordeel en regverdigheid, deur sy liefde gekenmerk word. Dit is ‘n radikale uitspraak in die antieke wêreld waar gode dikwels as wraakgierig beskou is.

Vraag 6: Hoe versoen Johannes se eksklusiewe taal in 4:6 met ‘n inklusiewe verstaan van die evangelie?

Johannes se tweedeling tussen “ons” en “die wêreld” is nie bedoel as ‘n eksklusiewe houding nie, maar as ‘n onderskeid tussen waarheid en dwaling. Sy bedoeling is nie om mense uit te sluit nie, maar om hulle te waarsku teen leringe wat die essensie van die evangelie verander.

7. INTERTEKSTUALITEIT

Aanhalings:

1 Johannes 4 haal nie eksplisiet enige spesifieke Ou of Nuwe Testamentiese teks aan nie, maar bevat talle temas wat diep gewortel is in die Evangelie van Johannes en die breër Bybelse narratief oor liefde en waarheid.

Sinspelings:

1 Johannes 4 sinspeel sterk op:

  • Johannes 3:16 – Die idee dat God liefde is en dat Hy sy Seun gestuur het as ‘n daad van liefde (4:9-10).
  • Deuteronomium 6:4-5 – Die oproep tot liefde as die sentrale kenmerk van verhouding met God.
  • Jeremia 31:3 – “Ek het jou met ‘n ewige liefde liefgehad” weerklink in 1 Johannes 4:16 se beskrywing van God se wese as liefde.

Sinspeling elders: Is daar ander Bybelse gedeeltes wat ‘n vers in hierdie perikoop weerspieël of op dit sinspeel?

  • Matteus 7:15-20 – Jesus se waarskuwing teen valse profete is verwant aan 1 Johannes 4:1 se oproep om “geeste te toets”.
  • Romeine 5:5 – “God se liefde is in ons harte uitgestort” resoneer met 1 Johannes 4:12-13 se beskrywing van God se liefde wat in ons bly.
  • Efesiërs 4:15 – Die oproep om “die waarheid in liefde te spreek” stem ooreen met 1 Johannes 4:6 se onderskeid tussen waarheid en dwaling.

Skrif verklaar Skrif: Hoe help hierdie perikoop ons om ‘n ander Bybelse gedeelte beter te verstaan?

1 Johannes 4 verdiep ons begrip van Johannes 13:34-35, waar Jesus ‘n nuwe gebod gee om mekaar lief te hê. Dit bevestig dat liefde nie net ‘n gebod is nie, maar ‘n fundamentele weerspieëling van God se karakter en die ware toets van Christelike identiteit.

8. TEOLOGIESE TEMAS

Oor God

1 Johannes 4 openbaar dat God liefde is (4:8, 16). Sy liefde word prakties uitgedruk deur die sending van sy Seun as ‘n versoening vir sondes (4:9-10). Verder word beklemtoon dat God se teenwoordigheid in gelowiges ‘n bewys is van sy blywende liefde en waarheid (4:12-13).

Oor die mens

Die mens word geroep om in liefde te leef, aangesien liefde ‘n bewys is van wedergeboorte en kennis van God (4:7). Die mens is egter ook kwesbaar vir misleiding deur valse geeste (4:1). Diegene wat in Christus bly, word vrygemaak van vrees en vervul met volmaakte liefde (4:18).

Teologiese temas

  • Liefde as God se wese – God is die oorsprong en maatstaf van ware liefde (4:8, 16).
  • Christologie – Jesus word as die Seun van God en Verlosser van die wêreld voorgestel (4:9-10, 14-15).
  • Toets van geeste – Ware en valse leringe moet onderskei word aan hul erkenning van Christus se vleeswording (4:1-3).
  • Vrees versus liefde – God se liefde dryf vrees uit en bring sekerheid in geloof (4:18).

Evangelieboodskap

Hierdie perikoop beklemtoon die hart van die evangelie: God se liefde word geopenbaar in die sending van Jesus as Verlosser (4:9-10). Ware geloof lei tot liefdevolle gemeenskap met God en ander, wat wys dat die evangelie nie net ‘n leerstelling is nie, maar ‘n lewende realiteit in gelowiges (4:11-12, 16-17).

9. HERMENEUTIESE PERSPEKTIEF

Kontekstualisering

Hierdie perikoop kan gekontekstualiseer word deur die hedendaagse invloed van valse leringe en wanvoorstellings van God se liefde te beklemtoon. Die oproep tot liefde en onderskeiding bly relevant te midde van ‘n wêreld waar individualisme en relativisme die begrip van ware liefde en waarheid verdraai.

Relevantheid vir ‘n Moderne Gehoor

Hierdie perikoop kan gepreek word deur God se onvoorwaardelike liefde as die basis vir ‘n lewe sonder vrees te verkondig. Dit spreek tot ‘n wêreld waar mense dikwels gebuk gaan onder skuldgevoelens, angs en verwerping, en herinner gelowiges dat God se liefde ons identiteit en sekuriteit gee.

Voorbeeld om te volg

Jesus se selfopofferende liefde (4:9-10) dien as ‘n voorbeeld vir gelowiges om nie net in woorde lief te hê nie, maar in daad en waarheid. Gelowiges word opgeroep om lief te hê soos God liefhet (4:11).

Opdrag om te gehoorsaam

Gelowiges word duidelik beveel om mekaar lief te hê (4:7, 11, 21). Hierdie liefde is nie bloot emosioneel nie, maar prakties en selfopofferend, gebaseer op God se liefde vir ons.

Tydlose Beginsels vir ‘n Christen se Verhouding met God

  1. God is die bron van ware liefde (4:7-8) – Liefde begin by Hom en nie by onsself nie.
  2. Ware liefde is selfopofferend (4:9-10) – Soos God sy Seun gegee het, moet ons ander dien.
  3. Vrees verdwyn in volmaakte liefde (4:18) – Gelowiges leef in sekerheid, nie angs nie.
  4. Liefde vir God en liefde vir mense is onafskeidbaar (4:20-21) – Wie God ken, bewys liefde.
  5. Die toets van ware geloof lê in die erkenning van Christus (4:2-3) – Dit is die kern van ons belydenis.

10. CHRISTOLOGIESE PERSPEKTIEF

Verstaan in die Lig van Jesus Christus

‘n Christen verstaan hierdie perikoop deur Jesus Christus as die volmaakte openbaring van God se liefde te sien (4:9-10). Sy menswording, kruisdood en opstanding demonstreer die liefde wat gelowiges moet navolg. Christus is die bewys en bron van ware liefde, wat vrees verdryf en ‘n nuwe lewe in gemeenskap met God bring.

Drie Maniere waarop Jesus met hierdie Perikoop Verband Hou

  1. Jesus se vleeswording as die toets van ware lering (4:2-3) – Die erkenning dat Jesus in die vlees gekom het, onderskei ware geloof van dwaalleer.
  2. Jesus as die volmaakte manifestasie van liefde (4:9-10) – God se liefde is duidelik geword in Christus se versoeningsoffer vir ons sondes.
  3. Jesus se liefde as die maatstaf vir gelowiges (4:11-12) – Soos Christus sy lewe gegee het, moet ons ook mekaar onselfsugtig liefhê.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *