Matteus 1
Matteus ontvou die genealogie van Jesus Christus en beskryf sy ongewone geboorte. Die teks koppel Ou-Testamentiese profesieë met die vervulling van God se beloftes deur die ingryping van die Heilige Gees, wat sy Messiaanse identiteit bevestig.
1. KONTEKSTUELE AGTERGROND
Inleiding tot volgende perikoop:
Die perikoop lei Matteus 2 se narratief in, waar die bewys van Jesus se messiaanse identiteit verder versterk word deur die besoek van die wyse manne en die vlug na Egipte, wat die vervulling van profesieë beklemtoon.
Uniekheid:
Die teks se unieke bydrae lê in die strukturele gebruik van drie groepe van veertien geslagte en die duidelike koppeling van Jesus se geboorte aan Ou-Testamentiese profesieë, wat sy identiteit as die beloofde Messias beklemtoon.
2. STRUKTURELE OPBOU VAN DIE PERIKOOP
Die perikoop kan verdeel word in twee hoofgedeeltes:
- Geslagsregister (1:1–17):
- Vers 1: Stel die geslagsregister voor as die “register van Jesus Christus”.
- Vers 2–16: Die genealogie word in drie segmente verdeel: van Abraham tot Dawid, van Dawid tot die ballingskap, en van die ballingskap tot Christus. Hierdie drieledige genealogie beklemtoon die orde in die geskiedenis en die vervulling van profesieë.
- Vers 17: Die frase “14 geslagte” herhaal en struktureer die genealogie, wat beide numerologiese simboliek en teologiese betekenis dra.
- Die Geboorteberig (1:18–25):
- Vers 18: Die swangerskap van Maria word beskryf as ‘n uitwerking van die werking van die Heilige Gees, wat die oorsaak en betekenis van Jesus se geboorte toelig.
- Vers 19: Josef, beskryf as ’n regverdige man, reageer met die voorneme om die verlowing te verbreek, wat sy innerlike konflik tussen wetlike norme en Goddelike openbaring weerspieël.
- Vers 20–21: Die engel verskyn aan Josef in ’n droom en verduidelik dat Maria se swangerskap deel is van God se verlossingsplan; die kind sal Jesus genoem word, wat sy rol as “die Here verlos” bevestig.
- Vers 22–23: Die vervulling van die Jesaja-profesie (Jesaja 7:14) word beklemtoon deur die term “Parthénos” (maagd), wat ’n direkte verwysing na Immanuel maak.
- Vers 24–25: Josef se gehoorsaamheid lei tot die aanvaarding van Maria. Hy het nie met haar ‘n seksuele verhouding voor die geboorte nie, en beklemtoon die ongewone aard van Jesus se koms.
3. GRAMMATIKALE ANALISE
Die oorspronklike Griekse teks bevat interessante elemente soos die gebruik van die aoristus in ἐτέχθη (1:25) en die term γενεαλογία (1:1), wat beide ‘n gevoel van finaliteit en oorsprong skep.
Sleutelwoorde met hul “leksikale semantiese betekenis”:
- Χριστός (1:1): Gesalfde; Messias.
- Γενεαλογία (1:1): Geslagsregister; afstamming.
- Δίκαιος (1:19): Regverdige; moreel reg.
- Παρθένος (1:23): Maagd; onbevlekte bron.
- Εμμανουήλ (1:23): God met ons; teenwoordigheid van God.
- Σῴζω (1:21): Red; verlos.
- Ἰησοῦς (1:21): Jesus; Hy wat red.
- Τίκτω (1:25): Voortbring; skep.
- Πνεῦμα ἅγιον (1:18): Heilige Gees; die Goddelike gees.
- Ονομάζω (1:25): Benoem; gee ’n naam.
Morfologiese tydsvorme:
Die werkwoorde, soos ἐτέχθη (1:25) en ἐγεννήθη (1:18), gebruik die aoristus tyd, wat die voltooiing van aksies aandui en die eenmaligheid van Jesus se geboorte onderstreep.
4. LITERÊRE WAARNEMINGS
Gattung:
Hierdie perikoop kombineer geslagsregister-literatuur met ‘n geboorteberig, wat beide historiese argumetering en teologiese openbaring insluit.
God se naam:
In hierdie teks verskyn “Θεός” as die algemene term vir God en die profetiese “Εμμανουήλ” (God met ons), wat sy teenwoordigheid en betroubaarheid aandui.
Taalverskynsels:
Die teks gebruik parallelismes (bv. die driedeling van geslagte), herhalings (14 geslagte in 1:17), en chiastiese strukture om klem te plaas op die orde in die genealogie. Hierdie tegnieke versterk die ritmiese en memoriseerbare aard van die boodskap.
Literêre tegnieke:
Retoriese tegnieke soos die herhaling van numeriese patrone en die direkte gebruik van profetiese aanhalings (bv. Jesaja 7:14) struktureer die teks en beklemtoon sy teologiese doelwitte.
Klem:
Die klem lê op die vervulling van Ou-Testamentiese profesieë en die versekering van Jesus se Messiaanse identiteit.
Herhaling:
Die herhaling van “14 geslagte” en die herhaling van profetiese vervulling beklemtoon die teks se aanspraak dat Jesus die langverwagte Messias is.
5. EKSEGETIESE BENADERINGS
“Sitz im leben”:
Die perikoop is geanker in die Joodse geskiedenis en die messiaanse verwagting; dit weerspieël ‘n situasie waar geslagsregisters en profetiese vervullings na vore kom om ‘n nasionale identiteit te vorm.
Sosiale agtergrond:
Die gehoor was vertroud met geslagsregisters, simboliese numerologie en Ou-Testamentiese profesieë, wat hul begrip van identiteit, verlossing en die verhouding met God in ’n sosio-politieke konteks beïnvloed het
Kultuur-historiese kritiek:
Kultuur-historiese kritiek wys op die gebruik van geslagsregisters om historiese identiteit te regverdig. Voorbeelde sluit in die herhaling van 14 geslagte (1:17) wat aandui op ‘n simboliese verband met Dawid se koninkryk.
Tekskritiek:
Tekskritici let op variasies in manuskripte, soos by die ordening van die geslagsregister, wat bydra tot debatte oor oorspronklike samestelling en die bewaring van teologiese boodskappe.
Retoriese kritiek:
Retoriese kritiek beklemtoon hoe herhalende patrone en engelverskynings (bv. 1:20) ‘n sterk teologiese argument bou vir die vervulling van Ou-Testamentiese profesieë.
Narratiewe kritiek:
Narratiewe kritiek ondersoek die struktuur van die geboorteberig, waarin die kontras tussen Josef se aanvanklike voorneme en sy uiteindelike gehoorsaamheid ‘n diep emosionele en teologiese spanning skep.
Redaksie kritiek:
Redaksie kritici bespreek hoe Matteus se redaksionele keuses, soos die drievoudige inrig van die geslagte en die insluiting van profetiese aanhalings, die oorgangsverhaal van die Messias se koms versterk.
Vormkritiek:
Vormkritiek wys op die literêre vorm van die genealogie as ‘n gestruktureerde lys, wat sy dubbele rol as historiese argument en teologiese verklaring beklemtoon.
Bronne kritiek (Quellenkritik):
Bronne kritici ondersoek die variasies in geslagsregisters en geboorteberigte tussen Matteus en Lukas, wat vrae oor oorspronklike tradisies en ou mondelinge oorlewering oprig.
Patristiek:
In die patristiese tyd het kerkvaders soos Augustinus en Origenes hierdie perikoop simbolies geïnterpreteer. Augustinus sien die genealogie as ‘n metafoor vir die oorgang van die ou na die nuwe verbond, terwyl Latynse kerkvaders die geboorteberig as bewys van die Goddelike ingryping beskou het.
6. VRAE WAT DIE TEKS AANWAKKER
Vraag 1: Wat is die rede waarom daar 3 keer verwys word na “14 geslagte” in die genealogie?
Die herhaling van “14 geslagte” illustreer ‘n doelbewuste numerologiese struktuur wat die belangrikheid van Dawid se koninklike lyn beklemtoon en die orde in God se geskiedenis as die belofte van verlossing uitbeeld.
Vraag 2: Wat is die belang van vers 23 se aanhaling uit Jesaja 7:14?
Die aanhaling verbind die geboorte van Jesus met die Ou-Testamentiese profesie, wat sy identiteit as Immanuel (God met ons) bevestig. Dit beklemtoon dat sy koms deel is van God se verlossingsplan en ‘n nuwe begin in die geskiedenis inlui. Die boek Matteus sluit met dieselfde teologiese tema af, naamlik Jesus se belofte om altyd teenwoordig by sy dissipels te wees.
Vraag 3: Hoe interpreteer ons die genealogie as ‘n teologiese argument?
Die genealogie dien nie net as ‘n historiese rekord nie, maar argumenteer dat Jesus se afkoms van Abraham en Dawid sy legitieme posisie as die beloofde Messias bewys.
Vraag 4: Wat is die rol van die engelverskyning in die geboorteberig?
Die engelverskyning gee Josef direkte Goddelike openbaring en verlig sy innerlike konflik. Dit beklemtoon die ingryping van God in menslike geskiedenis, bevestig die profetiese vervulling en vestig die unieke aard van Jesus se geboorte.
Vraag 5: Hoe verbind hierdie teks met Joodse eskatologie?
Die teks roep eskatologiese temas op deur te verwys na die verwagting van ‘n verlossende Messias. Dit plaas Jesus se geboorte binne ‘n groter narratief waarin die voltooiing van God se beloftes en die uiteindelike herstel van alles voorspel word.
7. INTERTEKSTUALITEIT
Aanhalings:
Matteus 1:23 haal eksplisiet aan Jesaja 7:14 en verwys indirek na ander Ou-Testamentiese geslagsregisters, soos in Genesis.
Sinspelings:
Die struktuur en terminologie sinspeel op Ou-Testamentiese literatuur, veral in die gebruik van numerologie en profetiese taal, wat parallele in Psalms en Profete vind.
Aangehaal elders:
Verskeie Bybelse gedeeltes, soos Lukas 3:23–38, herhaal die genealogiese konsep, wel met subtiele verskille wat bydra tot ‘n veelvlakkige interpretasie.
Sinspeling elders:
Die herhaling van profetiese vervulling in Matteus 1:23 weerspieël soortgelyke sinspeelings in Matteus 2 en Lukas 1, waar profesie en vervulling verweef is.
Skrif verklaar Skrif:
Matteus 1:23 verduidelik die betekenis van “Immanuel,” wat ons help om Jesaja se boodskap van God se teenwoordigheid in menslike geskiedenis beter te verstaan.
8. TEOLOGIESE TEMAS
Oor God:
Die perikoop leer ons dat God betroubaar sy beloftes nakom deur historiese gebeure en dat Hy deur die Heilige Gees direk in die menslike geskiedenis ingryp het.
Oor die mens:
Die teks illustreer dat menslike gehoorsaamheid (soos Josef se voorbeeld) en geloof noodsaaklik is in die ontvanklikheid vir God se ingryping, selfs wanneer dit teenstrydig is met menslike verwagtinge.
Teologiese temas:
Belangrike temas sluit in die vervulling van profesieë, Jesus se menslike en Goddelike natuur, die rol van geslagsregisters in identiteit, en die beginsel van verlossing deur Goddelike ingryping.
Evangelieboodskap:
Die perikoop toon aan dat Jesus se geboorte nie toevallig was nie, maar deel van ‘n groter Goddelike plan wat verlossing, herstel en die vervulling van Ou-Testamentiese beloftes insluit.
9. HERMENEUTIESE UITKOMS
Boodskap:
Die kernboodskap is dat Jesus se geboorte ‘n bewys is van God se betroubaarheid en die vervulling van Ou-Testamentiese profesieë, wat ‘n nuwe era van verlossing inlui.
Relevantheid:
Die boodskap kan vandag gepreek word deur te beklemtoon dat God steeds betroubaar is, en dat die vervulling van sy beloftes hoop en verlossing bied te midde van moderne onsekerhede.
Tydlose beginsels:
- God se beloftes is betroubaar.
- Gehoorsaamheid lei tot seën.
- Die geskiedenis dra ‘n diep teologiese betekenis.
- Verlossing is deur Goddelike ingryping.
- Identiteit word gesmee deur geloof en tradisie.
10. CHRISTOLOGIESE PERSPEKTIEF
Hierdie teks in die lig van Jesus:
Christene sien in hierdie teks as ‘n direkte aanduiding dat Jesus, as die beloofde Messias, sy oorsprong het in ‘n Goddelike plan en dat sy geboorte ‘n bewys is van God se teenwoordigheid in die wêreld.
Christo-sentriese perspektief:
Vanuit ‘n Christo-sentriese standpunt bevestig hierdie teks dat Jesus die sentrale figuur in God se verlossingsplan is, waar alle geskiedenis na Hom verwys en sy persoon die sleutel tot verlossing is.